bhí síle ag breathnú ar an mbeirt agus ní raibh focal ar bith aice i dtosach. bhí an fear beag ciúin, chuns a bhí a mhéaracha ag plé leis an gcláirseach. bhí an bheirt a raibh sí ag breathnú orthu ar an scáthán ag gáirí go sásta in éindí agus ag tabhairt pog dá chéile aríst. ansin a deir sí, ‘ochone, ní bheidh mise in ann goil abhaile aríamh aríst.’
‘is iontach é,’ ar an bhfear beag. ‘fanfaidh tú anseo liomsa féin anois! nach an fhírinne iad, mo fhocla? cheana féin tá tú sásta gan goil abhaile.
‘ní fhanfaidh mé anseo ar chor ar bith. níl mé ag iarradh é ar aon chaoi. níl áit ar bith agam ar an domhan anois, ní sa mbaile ná anseo ach oiread. tá mé ag iarradh ag bheidh marbh. ’
‘muis,’ a deir an fear beag, ‘beidh tú sásta fanacht anseo agus gan bheith marbh sol má an oíche ann.’
‘is olc é an scáthán seo,’ a deir síle. fág ámh! a rífíneach! fág ámh!’
bhí fearg ar an bhfear beag, agus a deir sé “deirim, go bhfuil tú dána liom, a bhean óg. muis! bí múinte anois, le do thoil.’
ach bhí fearg ar shíle freisin. ‘bheinn sásta do scáthán uafasach a bhriseadh.’
‘má mbrisfeá tú mo scáthán bheadh mí-ádh ort seacht mbliana,’ ar an bhfear beag.
‘ní bheadh!’ ar an gcailín. ‘ní bheinn beo ar chor ar bith. beidh mé marbh agus ní bheadh mí-ádh ar bith in ann mé a fháil.’
‘bhoil, b’fhéidir go mbeifeá, ach amháin b’fhéidir nach ngoilfeá t’anam go díreach go dtí an neamh. B’fhéidir go mbeadh saol tilleadh agat áit eile, agus go bhfáilfeá an mí-ádh thú ansiúd. is fearr leat nach mbrisfeá thú an scáthán.’ bhí imní air agus bhí sé ag cur é féin idir an cailín agus an scáthán. ‘is tábháchtach liom é an scáthán sin,’ a deir sé. is fiú airgead mór é, agus níl mórán airgead agam. Ní bheinn in ann breathnú ar na saolta ar do thír bhreá.’
‘muis, muis, is ólc thú! is tábháchtach leatsa do dhroch-shean-scáthánsa is atá mo shaolsa féin!’
‘bhoil, ní bheith ag iarradh ag básaigh. ná bí amaideach mar sin. is iontach í an tír seo – níos cómpóirteach ná atá an tír a raibh tú ar. tá ’chúile shórt iontach ann. beidh tú sásta go lear anseo.’
‘ní bheidh. tá mé ag iarradh ag goil abhaile. tá mé ag iarradh a bheith le mo mháime aríst.’
Friday, February 27, 2009
Monday, December 01, 2008
an scáthán draíochta
bhí an fear beag ag ithe go suaimhneach, agus bhí sé ag déanamh míongháire ar shíle anois is aríst. ansin duirt sé, ‘níl deireadh leis an lá seo go fóill. Sol má a bheas an oíche ann, beidh tú an-shásta a bheith ag fanacht anseo.’
ach ní raibh síle in ann gan caoin go ciúin í gcónaí.
bhí brón ar an bhfear beag sí, agus bhí sé ag cur síos a scian agus a fharc agus ag breathnú ar an gcáilín go deas. ‘a shíle, tá an aimsir barriontach an lá inniú. bheafeá in ann siúl faoi na croinnte, agus ar na cnoic bheaga íseala atá thart anseo inniú. bíonn siad fiorálainn ag an am seo. Tá a gcuid blathanna go hiontach, agus bíonn neart éanacha deasa ann le éisteacht leob. bíonn a bhfeadaíl go haoibhinn. siúil faoin tír álainn, mo chroi, agus bain blathanna.’
‘níl mé sásta é,’ ar shíle. ‘bheadh rofhaitíos orm ag beith ag fágail an teach seo. cé go bhfuil a dhraíocht go dona, b’fhéidir go mbíonn sé níos measa amhuigh. nífidh mé na soithí.’
‘bhoil,’ a deir an fear beag. ‘nigh iad, go deimhin. bheadh buíochas mór ormsa ort. tá mise ag goil ag cásadh ceol tilleadh ar mo chláirseach mhaith.’
bhí sí réidh leis na soithí go luath, agus bhí sí ag glanadh an bord agus ag cur caoi ar an seomra uilig. Ansin ní raibh sí in ann gan suí ar an gcathaoir aisteach ag éisteacht ar an gceol aoibhinn a raibh an fear beag sí ag casadh. Ag an am sin, ní raibh sí ag iarradh ag dul a codladh, ach bhí a súile sách fliuch leis an gcaoin aríst.
‘is créatúr bocht mise,’ a deir sí, nuair a bhí an fear beag réidh leis a cheol. ‘níl seans ar bith ar chor ar bith go mbeinn sásta aríst aríamh. ní móide go mbeinn pósta ar chor ar bith mara mbeinn pósta ag mo mhicheál breá. ochone, ochone, ochone!’
‘is bocht an rud é, cinnte,’ ar an bhfear beag. ‘ach tá ceo go deas atá agam, a bheifeá in ann breathnú air, agus b’fhéidir go mbeifeá níos sásta ansin.’ agus fuair é scáthán beag a bhí ar an mballa, agus bhí sé ag tabhairt é ar shíle.
bhí shíle ag breathnú air cupla nóiméad agus ansin bhí faitíos mór uirthi. ‘níl mé in ann feicáil m’eadan féin anseo!’ a deir sí. ach bhí sí ag breathnú air í gcónaí – ní raibh sí in ann gan breathnú ar an scáthán, cé go raibh faitíos mór uirthi. ‘agus níl mé in ann feiceáil an seomra seo ar chor ar bith – is áit eile í an áit atá ann! feicim tír aisteach, agus tá baile mór beag deas idir cnoic álainne. tá abhainn aoibhinn ann freisin, ag sruth faoi croinnte deasa, agus tá an fhairrage ansiud. muis! is é mo theach féin é sin, an teach sin, in aice leis and abhainn seo! ochone! is mór an truaí nach bhfuil mé sa mbaile aríst!’
Sol má sí in ann tosú ag caoin aríst, duirt an fear beag, ‘agus an teach sin, in aice leis an teach a phobail?’
‘is teach mháire é,’ a deir sí.
‘an bhfuil tú in ann féiceáil an fear óg atá ag goil isteach go díreach anois?’
‘tá. is míchéal é – agus anois tá máire anseo, agus… tá siad ag tabhairt póg dá chéile!’
‘tá!’ ar an bhfear beag olc agus bhí séisean ag gáirí go ciúin. ‘níl sé go maith, an fear óg seo ‘adsa. bíonn sé tigh mháire go minic, agus bíonn na cabairí ag siúil in éindi agus ag imirt cluifí faoin ngarraí an maidin uilig. feic! nach sásta iad in éindí agus nach breá iad?’
ach ní raibh síle in ann gan caoin go ciúin í gcónaí.
bhí brón ar an bhfear beag sí, agus bhí sé ag cur síos a scian agus a fharc agus ag breathnú ar an gcáilín go deas. ‘a shíle, tá an aimsir barriontach an lá inniú. bheafeá in ann siúl faoi na croinnte, agus ar na cnoic bheaga íseala atá thart anseo inniú. bíonn siad fiorálainn ag an am seo. Tá a gcuid blathanna go hiontach, agus bíonn neart éanacha deasa ann le éisteacht leob. bíonn a bhfeadaíl go haoibhinn. siúil faoin tír álainn, mo chroi, agus bain blathanna.’
‘níl mé sásta é,’ ar shíle. ‘bheadh rofhaitíos orm ag beith ag fágail an teach seo. cé go bhfuil a dhraíocht go dona, b’fhéidir go mbíonn sé níos measa amhuigh. nífidh mé na soithí.’
‘bhoil,’ a deir an fear beag. ‘nigh iad, go deimhin. bheadh buíochas mór ormsa ort. tá mise ag goil ag cásadh ceol tilleadh ar mo chláirseach mhaith.’
bhí sí réidh leis na soithí go luath, agus bhí sí ag glanadh an bord agus ag cur caoi ar an seomra uilig. Ansin ní raibh sí in ann gan suí ar an gcathaoir aisteach ag éisteacht ar an gceol aoibhinn a raibh an fear beag sí ag casadh. Ag an am sin, ní raibh sí ag iarradh ag dul a codladh, ach bhí a súile sách fliuch leis an gcaoin aríst.
‘is créatúr bocht mise,’ a deir sí, nuair a bhí an fear beag réidh leis a cheol. ‘níl seans ar bith ar chor ar bith go mbeinn sásta aríst aríamh. ní móide go mbeinn pósta ar chor ar bith mara mbeinn pósta ag mo mhicheál breá. ochone, ochone, ochone!’
‘is bocht an rud é, cinnte,’ ar an bhfear beag. ‘ach tá ceo go deas atá agam, a bheifeá in ann breathnú air, agus b’fhéidir go mbeifeá níos sásta ansin.’ agus fuair é scáthán beag a bhí ar an mballa, agus bhí sé ag tabhairt é ar shíle.
bhí shíle ag breathnú air cupla nóiméad agus ansin bhí faitíos mór uirthi. ‘níl mé in ann feicáil m’eadan féin anseo!’ a deir sí. ach bhí sí ag breathnú air í gcónaí – ní raibh sí in ann gan breathnú ar an scáthán, cé go raibh faitíos mór uirthi. ‘agus níl mé in ann feiceáil an seomra seo ar chor ar bith – is áit eile í an áit atá ann! feicim tír aisteach, agus tá baile mór beag deas idir cnoic álainne. tá abhainn aoibhinn ann freisin, ag sruth faoi croinnte deasa, agus tá an fhairrage ansiud. muis! is é mo theach féin é sin, an teach sin, in aice leis and abhainn seo! ochone! is mór an truaí nach bhfuil mé sa mbaile aríst!’
Sol má sí in ann tosú ag caoin aríst, duirt an fear beag, ‘agus an teach sin, in aice leis an teach a phobail?’
‘is teach mháire é,’ a deir sí.
‘an bhfuil tú in ann féiceáil an fear óg atá ag goil isteach go díreach anois?’
‘tá. is míchéal é – agus anois tá máire anseo, agus… tá siad ag tabhairt póg dá chéile!’
‘tá!’ ar an bhfear beag olc agus bhí séisean ag gáirí go ciúin. ‘níl sé go maith, an fear óg seo ‘adsa. bíonn sé tigh mháire go minic, agus bíonn na cabairí ag siúil in éindi agus ag imirt cluifí faoin ngarraí an maidin uilig. feic! nach sásta iad in éindí agus nach breá iad?’
Wednesday, April 02, 2008
maidin an-fhada
bhí an maidin sin an-fhada. amanna bhí síle ag iarradh ag goil amuigh. bhí an aimsir go hiontach, agus bhí an thír an-álainn, ach bhí faitíos uirthi nach mbeadh sí in ann fáil an bealach abhaile aríst mar bhíonn sí ag tosú ag siúl thart, agus mar sin, bhí sí ag fanacht isteach. bhí an fear beag ag teacht agus ag goil, ag déanamh a chuid obair go suaimhneach, agus anois agus aríst bhí sé ag caint go lach leis an gcailín óg.
‘is mór an truaí go bhfuil ort fanacht abhaile leis do mháthair mar sin. níl a fhios cé chomh deas leis an saoirse!’ agus bhí sé ag damhsa tamall ar an orlár.
bhí síle tuirseach agus bhí sí ag rá, as taigd, ‘cen fáth nach raibh tú ag tarraingt an sheanbhean i féin anseo, agus ag ligean mise abhaile? bheinn in ann pósadh ansin, agus beidh cineál saol agam.’
bhí a súile glica ag breathnú ar shíle. ‘an bhfuil tú ag iarradh go mbeinn ag tarraingt do mháthair? do mháthair féin? beidh sí ag básaigh.’ agus bhí sé ag croitheadh a cheann aríst.
bhí láimh fhuar ar chroi shíle. an raibh sí ag iarradh deireadh léi? bhí sé fíor go mbeadh sí saor mar bhíonn a mháthair marbh. bá olc í, mar sin! ní raibh focal ar bith aice. ach ansin bhí sí ag cuimhne ar a staid féin: bhí sise í féin dhá tharraingt, agus ar ndóigh, mara mbeadh sí in ann gan ithe an bia sí, ní bheadh sise goil abhaile - beadh sé sin a bássa féin – ach amháin, bheadh sí beo i gcónaí anseo, ar an domhan nua álainn seo, bheadh sí chomh beo is a bhí sí ansin, is a bhí sí nuair a bhí sí sa mbaile, nó níos beocha, go deimhin, gan a máthair…
‘…”cen fáth nach raibh tú ag tarraingt an sheanbhean i féin”… is aisteach í an cheist sin,’ ar an bhfear beag sí. ‘an bhfuil tú ag iarradh go mbeinnse ag dúnmharú í?’
‘ní bheifeá in ann é!’ ar shile, agus bhí faitíos mór uirthi.
‘muise, bhéinn, cinnte!’ a deir sé. ‘ní bheadh an obair sin deacair ar chor ar bith. bheinn in ann é a dhéanamh, cinnte.’
‘is olc é, an rud sin!’ ar shíle aríst.
‘‘s ea,’ ar an bhfear beag.
‘bheadh sé sin uafasach!’
‘ní bheadh.’
‘ní bheadh? nach mbeadh sé uafasach bheith ag iarradh a bás ar mo mháthair?’
‘ní bheadh ar chor ar bith. tá an créatúr tinn agus sean agus míshásta. is bocht é an saol atá aice. bheadh sí níos sásta marbh. bheadh a t-anam saor.’
‘bheadh sé níos fearr ma bheifeá ag cur sonas uirthi,’ ar shíle. ‘ansin, bheadh sí sách compóirteach sa mbaile i a haonar agus bheinn in ann pósadh.’
‘an mbeadh an sheanbhean sin sásta thú a fheiceáil pósta aríamh? an mbeadh sí sásta gan thusa ag fanacht leí? ní bheadh. níl mé in ann athrúinti a nádúr.’
‘mar sin féin,’ ar shíle, ag dtosú ag caoin aríst. ‘bhéinn sásta feiceáil an sheanbhean truacánta aríst – ‘chuile lá! bheinn sásta léamh a cuid scéaltaí tráthnóna. bhéadh muid an-chompóirteach in éindí aríst.’
‘is mór an truaí go bhfuil ort fanacht abhaile leis do mháthair mar sin. níl a fhios cé chomh deas leis an saoirse!’ agus bhí sé ag damhsa tamall ar an orlár.
bhí síle tuirseach agus bhí sí ag rá, as taigd, ‘cen fáth nach raibh tú ag tarraingt an sheanbhean i féin anseo, agus ag ligean mise abhaile? bheinn in ann pósadh ansin, agus beidh cineál saol agam.’
bhí a súile glica ag breathnú ar shíle. ‘an bhfuil tú ag iarradh go mbeinn ag tarraingt do mháthair? do mháthair féin? beidh sí ag básaigh.’ agus bhí sé ag croitheadh a cheann aríst.
bhí láimh fhuar ar chroi shíle. an raibh sí ag iarradh deireadh léi? bhí sé fíor go mbeadh sí saor mar bhíonn a mháthair marbh. bá olc í, mar sin! ní raibh focal ar bith aice. ach ansin bhí sí ag cuimhne ar a staid féin: bhí sise í féin dhá tharraingt, agus ar ndóigh, mara mbeadh sí in ann gan ithe an bia sí, ní bheadh sise goil abhaile - beadh sé sin a bássa féin – ach amháin, bheadh sí beo i gcónaí anseo, ar an domhan nua álainn seo, bheadh sí chomh beo is a bhí sí ansin, is a bhí sí nuair a bhí sí sa mbaile, nó níos beocha, go deimhin, gan a máthair…
‘…”cen fáth nach raibh tú ag tarraingt an sheanbhean i féin”… is aisteach í an cheist sin,’ ar an bhfear beag sí. ‘an bhfuil tú ag iarradh go mbeinnse ag dúnmharú í?’
‘ní bheifeá in ann é!’ ar shile, agus bhí faitíos mór uirthi.
‘muise, bhéinn, cinnte!’ a deir sé. ‘ní bheadh an obair sin deacair ar chor ar bith. bheinn in ann é a dhéanamh, cinnte.’
‘is olc é, an rud sin!’ ar shíle aríst.
‘‘s ea,’ ar an bhfear beag.
‘bheadh sé sin uafasach!’
‘ní bheadh.’
‘ní bheadh? nach mbeadh sé uafasach bheith ag iarradh a bás ar mo mháthair?’
‘ní bheadh ar chor ar bith. tá an créatúr tinn agus sean agus míshásta. is bocht é an saol atá aice. bheadh sí níos sásta marbh. bheadh a t-anam saor.’
‘bheadh sé níos fearr ma bheifeá ag cur sonas uirthi,’ ar shíle. ‘ansin, bheadh sí sách compóirteach sa mbaile i a haonar agus bheinn in ann pósadh.’
‘an mbeadh an sheanbhean sin sásta thú a fheiceáil pósta aríamh? an mbeadh sí sásta gan thusa ag fanacht leí? ní bheadh. níl mé in ann athrúinti a nádúr.’
‘mar sin féin,’ ar shíle, ag dtosú ag caoin aríst. ‘bhéinn sásta feiceáil an sheanbhean truacánta aríst – ‘chuile lá! bheinn sásta léamh a cuid scéaltaí tráthnóna. bhéadh muid an-chompóirteach in éindí aríst.’
Sunday, March 09, 2008
comhrá agus ceol
ní raibh focal ar bith ag síle. bhí sí ciúin ar fad. bhí sí ag breathnú go bocht ar an orlar.
“deir mé cén fath,” ar seisean. “mar gheall ar go bhfuil an dhrochsheanbhean sin, do mháthair, fós beo… ar ndóigh, ní móide go mbíonn an fear óg breá seo sásta fanacht i bhfad go dtí sé in ann pósadh an t-aon cháilín deas amháin, nuair atá cúigar nó seisear atá sásta é a phósadh go díreach anois, agus ’chuile cheann chomh álainn is a bhíonns ’chuile cheann eile – agus bíonn chuid ann atá níos óg ná atá tusa, freisin! ”
chuns a bhí sé ag caint mar sin leis an gcailín óg, bhí sise ag tosú ag caoin. ní raibh sí fós in ann éist go ciúin le na focla seo, a bhí crua ach fíor. bhí deireadh leis a smeach go sciobtha, agus bí sí ag breathnú aríst go díreach ar an bhfear beag. “is í sin an fhirinne,” a deir sí, fíorbhocht agus feargach in éindí, agus bhí a croí tinn leis a bhfaitíos. “go deimhin tá mé beagnach cinnte go bhfuil sé cineál mór le Máire ní Bhia, agus is breá í an cáilín í, cáilín ard óg ag an seanshiopa beag in aice leis an teach ósta ag an mbaile mór.” agus bhí sí ag tosú ag caoin aríst.
‘mar sin féin, a shíle, a chréatúr, nach bhfuil cionn aige ort - níos mó ná atá aige ar na cailíní eile uilig?’
‘ar ndóigh, is é mo fhíorcharaid é le sé nó seacht bliana, agus tá a fhíos agam go bhfuil sé níos mór liomsa féin i gcónaí ná a bhí sé aríamh le Máire ní Bhía nó le cailín ar bith eile.’
‘má tá,’ a deir an fear beag sí. ‘agus dhá mbeifeá in ann eisean a phósadh amáireach bheadh sé sásta go leor é a dhéanamh.’
‘bheadh, cinnte,’ a deir sí, agus bhí a súile gorma fliuche mór, agus bhí síse ag breathnú ar an bhfear sí beag go feargach.
‘bhoil, níl tusa in ann é a phósadh amáireach, agus mara bheidh sé amáireach, nó sách luath ar aon chaoi, níl sé ag goil ag tarlú aríamh!’
‘’sin í an fhírinne,’ a deir sí, agus bhí sí ag caoin go hanbhann. ‘agus mar sin… ní bheidh… mé sásta… aríamh!’
nuair a bhí deireadh leis a caoin, agus bhí sí in ann cloisteail aríst, bhí an teach beag aisteach lán de ceol álainn, mar bhí an fear beag ag casadh fonn draiochta eile ar a chláirseach bheag. bhí sí ag éist le ar feadh píosa, agus ansin, tháinig ocras agus tart mór uirthi. bhí sí beagnach ag síneadh píosa éisc as an bpláta in aice leis a láimh, ach amháin, bá cuimhne léi nach mbeifí in ann goil abhaile aríamh má bheifí ag ithe an bia sí.
ansin, solmá a bhí sí in ann síleachtáil chomh uafasach bheadh fanacht ag an áit aisteach seo, cé go raibh na garraí go hálainn - bhí blathanna deasa acu agus bhí neart croinnte iontacha ann, agus bhí na beithigh agus na caoirigh, a bhí ag ithe an féar glas a bhí ag fás ar na cnoic aobhainne thart, sách breá. cé go raibh a n-éadan fós fliuch leis an gcaoin, bhí sí beagnach sásta ag breathnú orthu chuns a bhí deireadh leis an gceol cláirsí draíochta.
“deir mé cén fath,” ar seisean. “mar gheall ar go bhfuil an dhrochsheanbhean sin, do mháthair, fós beo… ar ndóigh, ní móide go mbíonn an fear óg breá seo sásta fanacht i bhfad go dtí sé in ann pósadh an t-aon cháilín deas amháin, nuair atá cúigar nó seisear atá sásta é a phósadh go díreach anois, agus ’chuile cheann chomh álainn is a bhíonns ’chuile cheann eile – agus bíonn chuid ann atá níos óg ná atá tusa, freisin! ”
chuns a bhí sé ag caint mar sin leis an gcailín óg, bhí sise ag tosú ag caoin. ní raibh sí fós in ann éist go ciúin le na focla seo, a bhí crua ach fíor. bhí deireadh leis a smeach go sciobtha, agus bí sí ag breathnú aríst go díreach ar an bhfear beag. “is í sin an fhirinne,” a deir sí, fíorbhocht agus feargach in éindí, agus bhí a croí tinn leis a bhfaitíos. “go deimhin tá mé beagnach cinnte go bhfuil sé cineál mór le Máire ní Bhia, agus is breá í an cáilín í, cáilín ard óg ag an seanshiopa beag in aice leis an teach ósta ag an mbaile mór.” agus bhí sí ag tosú ag caoin aríst.
‘mar sin féin, a shíle, a chréatúr, nach bhfuil cionn aige ort - níos mó ná atá aige ar na cailíní eile uilig?’
‘ar ndóigh, is é mo fhíorcharaid é le sé nó seacht bliana, agus tá a fhíos agam go bhfuil sé níos mór liomsa féin i gcónaí ná a bhí sé aríamh le Máire ní Bhía nó le cailín ar bith eile.’
‘má tá,’ a deir an fear beag sí. ‘agus dhá mbeifeá in ann eisean a phósadh amáireach bheadh sé sásta go leor é a dhéanamh.’
‘bheadh, cinnte,’ a deir sí, agus bhí a súile gorma fliuche mór, agus bhí síse ag breathnú ar an bhfear sí beag go feargach.
‘bhoil, níl tusa in ann é a phósadh amáireach, agus mara bheidh sé amáireach, nó sách luath ar aon chaoi, níl sé ag goil ag tarlú aríamh!’
‘’sin í an fhírinne,’ a deir sí, agus bhí sí ag caoin go hanbhann. ‘agus mar sin… ní bheidh… mé sásta… aríamh!’
nuair a bhí deireadh leis a caoin, agus bhí sí in ann cloisteail aríst, bhí an teach beag aisteach lán de ceol álainn, mar bhí an fear beag ag casadh fonn draiochta eile ar a chláirseach bheag. bhí sí ag éist le ar feadh píosa, agus ansin, tháinig ocras agus tart mór uirthi. bhí sí beagnach ag síneadh píosa éisc as an bpláta in aice leis a láimh, ach amháin, bá cuimhne léi nach mbeifí in ann goil abhaile aríamh má bheifí ag ithe an bia sí.
ansin, solmá a bhí sí in ann síleachtáil chomh uafasach bheadh fanacht ag an áit aisteach seo, cé go raibh na garraí go hálainn - bhí blathanna deasa acu agus bhí neart croinnte iontacha ann, agus bhí na beithigh agus na caoirigh, a bhí ag ithe an féar glas a bhí ag fás ar na cnoic aobhainne thart, sách breá. cé go raibh a n-éadan fós fliuch leis an gcaoin, bhí sí beagnach sásta ag breathnú orthu chuns a bhí deireadh leis an gceol cláirsí draíochta.
Labels:
gaeilge fiction,
gailge,
irish language,
sceal
Thursday, December 13, 2007
an fear beag olc
‘ach anois, muise, muise an chréatúr. bhíodh deireadh leis an bhfaitíos atá ort. níl mise go holc mar sin! is cráic í, go deimhin, nuair a deirim go mbíonn na fir óga uilig gránna atá thart faoi na bólaí seo. ach níl caoi eile bheith ag cur na céisteanna seo ort, agus tá orm iad a chur. tá an t-eolas seo tábhachtach cé go mbím ag iarradh ag déanamh neart rudaí maithe ar an mbuachaill sin a bhfuil tusa ag iarradh ag posadh.’
‘agus ar mo mháthair?’ a deir sise, cantalach i gcónaí, cé go raibh fatíos fós uirthe. ‘níl mé in ann í a fhágáil. céard a bheas ag tarlú ar an gcréatúr?
‘o muis, a chailín bocht. céard atá níos fearr, an saol sa mbaile le do dhrochsheanmháthair, nó saol nua leis an mbuachaill seo agatsa?’
‘níl mé sásta a bheith ag éisteacht leat!’ a deir síle.
‘nach bhfuil an mháthair sin ’adsa sean, bocht, agus cantalach go hiondúil? nach mbíodh an tráthnóna rofhada ort ag suí leis an seanbhéan?’
‘bhíodh… ach is í mo mháthair í, agus bheadh sí síoruaigneach gan mise, agus mar sin, tá orm fanacht sa mbáile leí.’
‘agus nach mbíonn damhsaíocha agus cráic mhaith ag an mbaile mór dé sathairn tráthnóna, nuair a bhíonns na daoine óga uilig in éindí… ach amháin, tusa thú féin?’
‘bíonn, ach tá mé sásta fanacht le mo mháthair. bhéinn ag iarradh comrádaí deas liom nuair a bheas mise sean.’
bhí an fear beag ciúin ar feadh píosa, ag síleachtáil. ansin duirt sé, ‘tá neart cailíní eile ann atá mór leis an mhícheál óg breá seo ’adsa.’
‘b’fhéidir.’
‘tá cinnte! tá a fhíos agam air. níl fear ar bith faoin tír uilig atá chomh breá is atá seisean, a deir tusa thú féin, agus a deir neart cailíní eile, freisin. ar ndóigh, tá beagnach ’chuile chailín óg aoibhinn thart ansúid nach bhfuil pósta cheana féin (agus cupla atá é) ag iarradh ag pósadh é, cailíní a bhíonns ag castáil air níos minicí is a bhíonns tusa, chuns a bhíonns tusa ag fanacht sa mbaile leis an drochsheanbhean.’
‘níl!’ a deir síle, agus bhí fearg uirthi. ‘ní hé an fhirinne ar chor ar bith!’
‘nach é?’ ar an bhfear beag.
‘ní hé! tá mé cinnte go bhfuil sé ag iarradh ag pósadh mé féin. bíonn sé an-dheas liom nuair a bhíonns muid in éindí. nuair atá mé ag goil go dti an teach an phobail le máime, bíonn sé ag siúl linn tamall go minic, agus bíonn sé an-dheas leis an seanbhean. ar ndóigh, níl sé ag iarradh ag pósadh sise. bíonn sé ag iarradh ag taithneachtáil mise.’
‘tá a fhios agat go mbíonn sé an-dheas le seandhaoine uilig. agus le ’chuile dhuine eile freisin. is lách é, an buachaill sin, is múinte é.’
‘bhoil, ní bhíonn sé ach múinte le na cailíní eile a bhíonns sé ag castáil orthu ag an deireadh seachtaine.’
‘muis, éist leis an gcailín seo!’ ar an bhfear beag agus bhí sé ag gáirí. ‘ar ndóigh, is dóigh leat gur thusa an cailín is áille ar an domhan í, nach ea?’
‘tá mé cinnte go bhfuil cion ag mícheál ormsa féin. chuns a bhi muid ar an meanscóil in éindí, bhí sé mór go leor liom.’
‘creidim go raibh sé cupla blian o shin,’ ar an bhfear beag. ‘agus anois, níl sibh pósta go fóill. cén fath?’
‘agus ar mo mháthair?’ a deir sise, cantalach i gcónaí, cé go raibh fatíos fós uirthe. ‘níl mé in ann í a fhágáil. céard a bheas ag tarlú ar an gcréatúr?
‘o muis, a chailín bocht. céard atá níos fearr, an saol sa mbaile le do dhrochsheanmháthair, nó saol nua leis an mbuachaill seo agatsa?’
‘níl mé sásta a bheith ag éisteacht leat!’ a deir síle.
‘nach bhfuil an mháthair sin ’adsa sean, bocht, agus cantalach go hiondúil? nach mbíodh an tráthnóna rofhada ort ag suí leis an seanbhéan?’
‘bhíodh… ach is í mo mháthair í, agus bheadh sí síoruaigneach gan mise, agus mar sin, tá orm fanacht sa mbáile leí.’
‘agus nach mbíonn damhsaíocha agus cráic mhaith ag an mbaile mór dé sathairn tráthnóna, nuair a bhíonns na daoine óga uilig in éindí… ach amháin, tusa thú féin?’
‘bíonn, ach tá mé sásta fanacht le mo mháthair. bhéinn ag iarradh comrádaí deas liom nuair a bheas mise sean.’
bhí an fear beag ciúin ar feadh píosa, ag síleachtáil. ansin duirt sé, ‘tá neart cailíní eile ann atá mór leis an mhícheál óg breá seo ’adsa.’
‘b’fhéidir.’
‘tá cinnte! tá a fhíos agam air. níl fear ar bith faoin tír uilig atá chomh breá is atá seisean, a deir tusa thú féin, agus a deir neart cailíní eile, freisin. ar ndóigh, tá beagnach ’chuile chailín óg aoibhinn thart ansúid nach bhfuil pósta cheana féin (agus cupla atá é) ag iarradh ag pósadh é, cailíní a bhíonns ag castáil air níos minicí is a bhíonns tusa, chuns a bhíonns tusa ag fanacht sa mbaile leis an drochsheanbhean.’
‘níl!’ a deir síle, agus bhí fearg uirthi. ‘ní hé an fhirinne ar chor ar bith!’
‘nach é?’ ar an bhfear beag.
‘ní hé! tá mé cinnte go bhfuil sé ag iarradh ag pósadh mé féin. bíonn sé an-dheas liom nuair a bhíonns muid in éindí. nuair atá mé ag goil go dti an teach an phobail le máime, bíonn sé ag siúl linn tamall go minic, agus bíonn sé an-dheas leis an seanbhean. ar ndóigh, níl sé ag iarradh ag pósadh sise. bíonn sé ag iarradh ag taithneachtáil mise.’
‘tá a fhios agat go mbíonn sé an-dheas le seandhaoine uilig. agus le ’chuile dhuine eile freisin. is lách é, an buachaill sin, is múinte é.’
‘bhoil, ní bhíonn sé ach múinte le na cailíní eile a bhíonns sé ag castáil orthu ag an deireadh seachtaine.’
‘muis, éist leis an gcailín seo!’ ar an bhfear beag agus bhí sé ag gáirí. ‘ar ndóigh, is dóigh leat gur thusa an cailín is áille ar an domhan í, nach ea?’
‘tá mé cinnte go bhfuil cion ag mícheál ormsa féin. chuns a bhi muid ar an meanscóil in éindí, bhí sé mór go leor liom.’
‘creidim go raibh sé cupla blian o shin,’ ar an bhfear beag. ‘agus anois, níl sibh pósta go fóill. cén fath?’
Sunday, December 02, 2007
an fear óg breá
‘má tá,’ a deir an fear beag sidhe. agus fuar sé soithí agus sceana agus spúnóigi agus plátaí, agus bhí obair agus gnaithí mór ar an rifineach bheag cupla noiméad.
bhí baladh iontach ar shrón shíle, agus bhí mothú falamh ar a goile, agus go leor uisce ar a beal, ach mar sin féin, ní fhuair sí ar bith píosa arain, nó aon thoradh, mar nach raibh sí sásta fanacht ar an tír draíochta sin.
bhí a dhinnéar ag an bhfear beag, agus chomh luath is a bhí sé réidh ag ithe é, a deir sé, ‘deir tú go bhfuil tú mór le buachaill eicint sa mbaile. cén buachaill?’
‘níl mé ag iarradh ag caint faoi ar thusa ar chor ar bith!’ a deir síle go cantalach.
‘muis,’ a deir sé. ‘tá mé ag iarradh an t-eolas faoin mbuachaill seo mar gheall ar go bhfuil mé ag iarradh ag déanamh rudaí deasa air. an bhfuil sé ard nó nach bhfuil? cén dath atá ar a chuid gruaige? a chuid súile? an bhfuil sé tanaí, nó…’
'ná chuir na ceisteanna olc sin orm,muis,’ a deir síle. ‘ní bheidh aon fhocal amháin asam agat faoi mo mhuintir nó faoi mo chairde, nó faoi mo chomharsanna ar fad ach a oiread.’
‘bhoil,’ ar an bhfear beag, agus bhí solas olc ar a shúil bheag. ‘tá mé in ann déanamh rúdaí uafasacha ar na fir óg uilig a bhíonns ansiúd… cé go mbíonn drogall mór orm air. ta mé sásta gan déanamh dochar ar do fhear óg féin, cuir i gcas. is fearr liom déanamh rúdaí maithe air. ach níl mé in ann cuidiú le ’chuile duine. mar sin, cén fear óg ab é?
‘an bhfuil tú chomh olc sin?’ a deir shíle, agus bhí faitíos ar a chuid súile gorma.
‘níl,’ a deir sé. ‘níl mé sásta le déanamh dochar ar duine ar bith! ach mar bhéadh tusa chomh ciúin seo faoin abhar seo, ní bhéinn in ann déanamh maith ar do fhear óg. an bhfuil tú sásta gan cuidiú leis? nach dóigh leat go bhfuil a rath tabhachtach?’
‘a rath?’ ar shíle. ar ndóigh, mara mbeadh an fear beag seo in ann cuidiú a fear óg, bheadh sé bocht i cgónaí, cinnte. ní bhíodh deiseanna ar éirí soibhir fairsing faoin muintir sa mbaile. mar bheadh sí in ann goil abhaile aríamh aríst, bheadh sé go maith mar bhíonn an fear beag draíochta ag cuidiú le a rath. b’fhéidir go mbeadh sé soibhir as a chuidiú seo, agus bheadh fonn ar síle ar bheidh ag posadh fear soibhir.
bhí sí ag plé leis an abhar seo ar fhead píosa, is ansin a deir sí go fadalach, ‘tá sé … ard.’
‘go raibh maith agat,’ ar an bhfear beag. ‘agus a chuid súile… cén dath atá orthu?’
‘tá siad dubh – agus tá a chuid gruaige dubh chomh maith.’
‘agus… an bhfuil sé go breá?’
‘tá, cinnte. níl fear óg ar bith ar an domhan atá chomh breá leisean, ar chor ar bith.’
‘bhoil, tá mé cinnte, is máirtín é do fhear óg, buachaill atá ag obair ag an bhfeilm idir an mbaile mór agus na cnóic, ag fas fhataí. is dóigh liom gurb é ar aon chaoi, mar gheall ar go bhfuil sé an t-aon fhear óg faoin dream uilig nach bhfuil ro-shalach agus ro-ghránna chun posadh thusa féin, cé go bhfuil seisean féin sách salach agus sách gránna, dháiríre, is í sin mo thuairimse!’
bhí baladh iontach ar shrón shíle, agus bhí mothú falamh ar a goile, agus go leor uisce ar a beal, ach mar sin féin, ní fhuair sí ar bith píosa arain, nó aon thoradh, mar nach raibh sí sásta fanacht ar an tír draíochta sin.
bhí a dhinnéar ag an bhfear beag, agus chomh luath is a bhí sé réidh ag ithe é, a deir sé, ‘deir tú go bhfuil tú mór le buachaill eicint sa mbaile. cén buachaill?’
‘níl mé ag iarradh ag caint faoi ar thusa ar chor ar bith!’ a deir síle go cantalach.
‘muis,’ a deir sé. ‘tá mé ag iarradh an t-eolas faoin mbuachaill seo mar gheall ar go bhfuil mé ag iarradh ag déanamh rudaí deasa air. an bhfuil sé ard nó nach bhfuil? cén dath atá ar a chuid gruaige? a chuid súile? an bhfuil sé tanaí, nó…’
'ná chuir na ceisteanna olc sin orm,muis,’ a deir síle. ‘ní bheidh aon fhocal amháin asam agat faoi mo mhuintir nó faoi mo chairde, nó faoi mo chomharsanna ar fad ach a oiread.’
‘bhoil,’ ar an bhfear beag, agus bhí solas olc ar a shúil bheag. ‘tá mé in ann déanamh rúdaí uafasacha ar na fir óg uilig a bhíonns ansiúd… cé go mbíonn drogall mór orm air. ta mé sásta gan déanamh dochar ar do fhear óg féin, cuir i gcas. is fearr liom déanamh rúdaí maithe air. ach níl mé in ann cuidiú le ’chuile duine. mar sin, cén fear óg ab é?
‘an bhfuil tú chomh olc sin?’ a deir shíle, agus bhí faitíos ar a chuid súile gorma.
‘níl,’ a deir sé. ‘níl mé sásta le déanamh dochar ar duine ar bith! ach mar bhéadh tusa chomh ciúin seo faoin abhar seo, ní bhéinn in ann déanamh maith ar do fhear óg. an bhfuil tú sásta gan cuidiú leis? nach dóigh leat go bhfuil a rath tabhachtach?’
‘a rath?’ ar shíle. ar ndóigh, mara mbeadh an fear beag seo in ann cuidiú a fear óg, bheadh sé bocht i cgónaí, cinnte. ní bhíodh deiseanna ar éirí soibhir fairsing faoin muintir sa mbaile. mar bheadh sí in ann goil abhaile aríamh aríst, bheadh sé go maith mar bhíonn an fear beag draíochta ag cuidiú le a rath. b’fhéidir go mbeadh sé soibhir as a chuidiú seo, agus bheadh fonn ar síle ar bheidh ag posadh fear soibhir.
bhí sí ag plé leis an abhar seo ar fhead píosa, is ansin a deir sí go fadalach, ‘tá sé … ard.’
‘go raibh maith agat,’ ar an bhfear beag. ‘agus a chuid súile… cén dath atá orthu?’
‘tá siad dubh – agus tá a chuid gruaige dubh chomh maith.’
‘agus… an bhfuil sé go breá?’
‘tá, cinnte. níl fear óg ar bith ar an domhan atá chomh breá leisean, ar chor ar bith.’
‘bhoil, tá mé cinnte, is máirtín é do fhear óg, buachaill atá ag obair ag an bhfeilm idir an mbaile mór agus na cnóic, ag fas fhataí. is dóigh liom gurb é ar aon chaoi, mar gheall ar go bhfuil sé an t-aon fhear óg faoin dream uilig nach bhfuil ro-shalach agus ro-ghránna chun posadh thusa féin, cé go bhfuil seisean féin sách salach agus sách gránna, dháiríre, is í sin mo thuairimse!’
Friday, April 27, 2007
an bia draíochta
bhí síle te agus compóirteach in aice leis an tine bhreá sin.
bhí an seomra beag aisteach go leor agus sách spesiúil, agus cé nach raibh sé dháirire go hálainn, bhí sé cineál go haoibhinn mar sin féin. bhí dathanna deasa ar na ballaí, agus cé go raibh an suileáil sach iseal, nuair a bhí sí ag seasamh ar an orlar, bhí an suíleáil sách ard. go deimhin, bhí sí go díreach ceart aice féin freisin.
‘is aisteach é an rud sin,’ a deir an cailín óg.
bhí dhá fhuinneoig bhreá ann, agus amhúigh bhí croinnte álainne, agus ar chúla na croinnte seo bhí sléibhte móra ann. bhí abhainn bheag aoibhinn faoi na croinnte, agus bhí éannacha deasa ag feadaíl go haoibhinn faoi ‘chuile chrann. idir na croinnte agus na sléibhte, bhí garraí glas ann, agus bhí neart blathanna iontacha agus fear ard aoibhinn san ngarraí. bhí go leor torthaí maithe ar na croinnte uilig.
‘ach ca bhfuil an fear beag?’ ar an gcailín. ‘agus ar aon chaoi, tá mise fós anseo, agus tá mo mháthair sa mbaile i gcónaí. tá mé cinnte go mbeadh sise an- uaigneach ansin ‘chuns atá mise anseo.’
ansin, tháinig an fear beag agus bhí cupla toradh deas as na croinnte aige, agus bhí trí iasc mór aige as an abhainn. bhí siad fós fliuch, agus bhí an dath ar a dtaobhanna cosúil leis an airgead. bhí siad go hálainn! bhí cupla uibh ag an bhfear beag chomh maith.
‘bhoil, a deir sé leis an gcailín óg. ‘an bhfuil tú tuirseach i gcónaí? tá mé cinnte nach mbeifeá!’
‘níl. níl mé tuirseach ar chor ar bith,’ ar sise.
‘is maith é,’ ar seisean. ‘ach anois, an bhfuil tú compóirteach? nach bhfuil tú rud beag fuar? nó, b’fhéidir go bhfuil tú rud beag te? tá an lá sách te inniú, ach tá gaoth bheag ag éirí anois is aríst, agus tá mé cinnte go mbíonn sí cineál fuar.’
‘níl mé fuar agus níl mé te,’ a deir síle. tá mé go díreach ceart.’
‘bhoil, tá go leor bia agus deoch anseo. tá mé cinnte go mbeadh ‘chuile shórt níos fearr agat mar bhíonn tú ar an gcathaoir seo ag an mbord seo liom. bruithfidh mé an t-iasc agus na huibheacha seo agus beidh muid ag ithe iad.’
‘ní bheidh mise ag ithe do chuid bia, ar chor ar bith!’ ar síle. ‘tá a fhíos agam go bhfuil an bia sin draíochta, agus mar bhím ag ithe é, ní bheinn in ann goil abhaile aríamh aríst. tá mo dheásheanmháthair uaigneach sa mbaile agus tá mé ag iarradh a beith lei aríst. na coinnigh mé anseo!’
‘ach bhí tusa go deas liomsa féin, agus anois, tá mé sásta beith go deas leatsa féin chomh maith. ní chreidim go raibh tú sásta sa mbaile leis an seanbhean ghránna sin. beidh ceol deas agus bia aoibhinn agus rudaí álainne agat anseo, mar bhionn tú ag fanacht liom. sol má atá deireadh leis an seachtain seo, beidh tú an-shásta anseo.’
bhí síle ciúin tamall, agus a deir sí ansin, ‘mar sin féin, níl mé sásta suí ag an mbord leat ag ithe do chuid bia.’
bhí an seomra beag aisteach go leor agus sách spesiúil, agus cé nach raibh sé dháirire go hálainn, bhí sé cineál go haoibhinn mar sin féin. bhí dathanna deasa ar na ballaí, agus cé go raibh an suileáil sach iseal, nuair a bhí sí ag seasamh ar an orlar, bhí an suíleáil sách ard. go deimhin, bhí sí go díreach ceart aice féin freisin.
‘is aisteach é an rud sin,’ a deir an cailín óg.
bhí dhá fhuinneoig bhreá ann, agus amhúigh bhí croinnte álainne, agus ar chúla na croinnte seo bhí sléibhte móra ann. bhí abhainn bheag aoibhinn faoi na croinnte, agus bhí éannacha deasa ag feadaíl go haoibhinn faoi ‘chuile chrann. idir na croinnte agus na sléibhte, bhí garraí glas ann, agus bhí neart blathanna iontacha agus fear ard aoibhinn san ngarraí. bhí go leor torthaí maithe ar na croinnte uilig.
‘ach ca bhfuil an fear beag?’ ar an gcailín. ‘agus ar aon chaoi, tá mise fós anseo, agus tá mo mháthair sa mbaile i gcónaí. tá mé cinnte go mbeadh sise an- uaigneach ansin ‘chuns atá mise anseo.’
ansin, tháinig an fear beag agus bhí cupla toradh deas as na croinnte aige, agus bhí trí iasc mór aige as an abhainn. bhí siad fós fliuch, agus bhí an dath ar a dtaobhanna cosúil leis an airgead. bhí siad go hálainn! bhí cupla uibh ag an bhfear beag chomh maith.
‘bhoil, a deir sé leis an gcailín óg. ‘an bhfuil tú tuirseach i gcónaí? tá mé cinnte nach mbeifeá!’
‘níl. níl mé tuirseach ar chor ar bith,’ ar sise.
‘is maith é,’ ar seisean. ‘ach anois, an bhfuil tú compóirteach? nach bhfuil tú rud beag fuar? nó, b’fhéidir go bhfuil tú rud beag te? tá an lá sách te inniú, ach tá gaoth bheag ag éirí anois is aríst, agus tá mé cinnte go mbíonn sí cineál fuar.’
‘níl mé fuar agus níl mé te,’ a deir síle. tá mé go díreach ceart.’
‘bhoil, tá go leor bia agus deoch anseo. tá mé cinnte go mbeadh ‘chuile shórt níos fearr agat mar bhíonn tú ar an gcathaoir seo ag an mbord seo liom. bruithfidh mé an t-iasc agus na huibheacha seo agus beidh muid ag ithe iad.’
‘ní bheidh mise ag ithe do chuid bia, ar chor ar bith!’ ar síle. ‘tá a fhíos agam go bhfuil an bia sin draíochta, agus mar bhím ag ithe é, ní bheinn in ann goil abhaile aríamh aríst. tá mo dheásheanmháthair uaigneach sa mbaile agus tá mé ag iarradh a beith lei aríst. na coinnigh mé anseo!’
‘ach bhí tusa go deas liomsa féin, agus anois, tá mé sásta beith go deas leatsa féin chomh maith. ní chreidim go raibh tú sásta sa mbaile leis an seanbhean ghránna sin. beidh ceol deas agus bia aoibhinn agus rudaí álainne agat anseo, mar bhionn tú ag fanacht liom. sol má atá deireadh leis an seachtain seo, beidh tú an-shásta anseo.’
bhí síle ciúin tamall, agus a deir sí ansin, ‘mar sin féin, níl mé sásta suí ag an mbord leat ag ithe do chuid bia.’
Subscribe to:
Posts (Atom)