an scáthán draíochta

bhí an fear beag ag ithe go suaimhneach, agus bhí sé ag déanamh míongháire ar shíle anois is aríst. ansin duirt sé, ‘níl deireadh leis an lá seo go fóill. Sol má a bheas an oíche ann, beidh tú an-shásta a bheith ag fanacht anseo.’
ach ní raibh síle in ann gan caoin go ciúin í gcónaí.
bhí brón ar an bhfear beag sí, agus bhí sé ag cur síos a scian agus a fharc agus ag breathnú ar an gcáilín go deas. ‘a shíle, tá an aimsir barriontach an lá inniú. bheafeá in ann siúl faoi na croinnte, agus ar na cnoic bheaga íseala atá thart anseo inniú. bíonn siad fiorálainn ag an am seo. Tá a gcuid blathanna go hiontach, agus bíonn neart éanacha deasa ann le éisteacht leob. bíonn a bhfeadaíl go haoibhinn. siúil faoin tír álainn, mo chroi, agus bain blathanna.’
‘níl mé sásta é,’ ar shíle. ‘bheadh rofhaitíos orm ag beith ag fágail an teach seo. cé go bhfuil a dhraíocht go dona, b’fhéidir go mbíonn sé níos measa amhuigh. nífidh mé na soithí.’
‘bhoil,’ a deir an fear beag. ‘nigh iad, go deimhin. bheadh buíochas mór ormsa ort. tá mise ag goil ag cásadh ceol tilleadh ar mo chláirseach mhaith.’
bhí sí réidh leis na soithí go luath, agus bhí sí ag glanadh an bord agus ag cur caoi ar an seomra uilig. Ansin ní raibh sí in ann gan suí ar an gcathaoir aisteach ag éisteacht ar an gceol aoibhinn a raibh an fear beag sí ag casadh. Ag an am sin, ní raibh sí ag iarradh ag dul a codladh, ach bhí a súile sách fliuch leis an gcaoin aríst.
‘is créatúr bocht mise,’ a deir sí, nuair a bhí an fear beag réidh leis a cheol. ‘níl seans ar bith ar chor ar bith go mbeinn sásta aríst aríamh. ní móide go mbeinn pósta ar chor ar bith mara mbeinn pósta ag mo mhicheál breá. ochone, ochone, ochone!’
‘is bocht an rud é, cinnte,’ ar an bhfear beag. ‘ach tá ceo go deas atá agam, a bheifeá in ann breathnú air, agus b’fhéidir go mbeifeá níos sásta ansin.’ agus fuair é scáthán beag a bhí ar an mballa, agus bhí sé ag tabhairt é ar shíle.
bhí shíle ag breathnú air cupla nóiméad agus ansin bhí faitíos mór uirthi. ‘níl mé in ann feicáil m’eadan féin anseo!’ a deir sí. ach bhí sí ag breathnú air í gcónaí – ní raibh sí in ann gan breathnú ar an scáthán, cé go raibh faitíos mór uirthi. ‘agus níl mé in ann feiceáil an seomra seo ar chor ar bith – is áit eile í an áit atá ann! feicim tír aisteach, agus tá baile mór beag deas idir cnoic álainne. tá abhainn aoibhinn ann freisin, ag sruth faoi croinnte deasa, agus tá an fhairrage ansiud. muis! is é mo theach féin é sin, an teach sin, in aice leis and abhainn seo! ochone! is mór an truaí nach bhfuil mé sa mbaile aríst!’
Sol má sí in ann tosú ag caoin aríst, duirt an fear beag, ‘agus an teach sin, in aice leis an teach a phobail?’
‘is teach mháire é,’ a deir sí.
‘an bhfuil tú in ann féiceáil an fear óg atá ag goil isteach go díreach anois?’
‘tá. is míchéal é – agus anois tá máire anseo, agus… tá siad ag tabhairt póg dá chéile!’
‘tá!’ ar an bhfear beag olc agus bhí séisean ag gáirí go ciúin. ‘níl sé go maith, an fear óg seo ‘adsa. bíonn sé tigh mháire go minic, agus bíonn na cabairí ag siúil in éindi agus ag imirt cluifí faoin ngarraí an maidin uilig. feic! nach sásta iad in éindí agus nach breá iad?’

maidin an-fhada

bhí an maidin sin an-fhada. amanna bhí síle ag iarradh ag goil amuigh. bhí an aimsir go hiontach, agus bhí an thír an-álainn, ach bhí faitíos uirthi nach mbeadh sí in ann fáil an bealach abhaile aríst mar bhíonn sí ag tosú ag siúl thart, agus mar sin, bhí sí ag fanacht isteach. bhí an fear beag ag teacht agus ag goil, ag déanamh a chuid obair go suaimhneach, agus anois agus aríst bhí sé ag caint go lach leis an gcailín óg.

‘is mór an truaí go bhfuil ort fanacht abhaile leis do mháthair mar sin. níl a fhios cé chomh deas leis an saoirse!’ agus bhí sé ag damhsa tamall ar an orlár.

bhí síle tuirseach agus bhí sí ag rá, as taigd, ‘cen fáth nach raibh tú ag tarraingt an sheanbhean i féin anseo, agus ag ligean mise abhaile? bheinn in ann pósadh ansin, agus beidh cineál saol agam.’

bhí a súile glica ag breathnú ar shíle. ‘an bhfuil tú ag iarradh go mbeinn ag tarraingt do mháthair? do mháthair féin? beidh sí ag básaigh.’ agus bhí sé ag croitheadh a cheann aríst.

bhí láimh fhuar ar chroi shíle. an raibh sí ag iarradh deireadh léi? bhí sé fíor go mbeadh sí saor mar bhíonn a mháthair marbh. bá olc í, mar sin! ní raibh focal ar bith aice. ach ansin bhí sí ag cuimhne ar a staid féin: bhí sise í féin dhá tharraingt, agus ar ndóigh, mara mbeadh sí in ann gan ithe an bia sí, ní bheadh sise goil abhaile - beadh sé sin a bássa féin – ach amháin, bheadh sí beo i gcónaí anseo, ar an domhan nua álainn seo, bheadh sí chomh beo is a bhí sí ansin, is a bhí sí nuair a bhí sí sa mbaile, nó níos beocha, go deimhin, gan a máthair…

‘…”cen fáth nach raibh tú ag tarraingt an sheanbhean i féin”… is aisteach í an cheist sin,’ ar an bhfear beag sí. ‘an bhfuil tú ag iarradh go mbeinnse ag dúnmharú í?’

‘ní bheifeá in ann é!’ ar shile, agus bhí faitíos mór uirthi.

‘muise, bhéinn, cinnte!’ a deir sé. ‘ní bheadh an obair sin deacair ar chor ar bith. bheinn in ann é a dhéanamh, cinnte.’

‘is olc é, an rud sin!’ ar shíle aríst.

‘‘s ea,’ ar an bhfear beag.
‘bheadh sé sin uafasach!’

‘ní bheadh.’

‘ní bheadh? nach mbeadh sé uafasach bheith ag iarradh a bás ar mo mháthair?’

‘ní bheadh ar chor ar bith. tá an créatúr tinn agus sean agus míshásta. is bocht é an saol atá aice. bheadh sí níos sásta marbh. bheadh a t-anam saor.’

‘bheadh sé níos fearr ma bheifeá ag cur sonas uirthi,’ ar shíle. ‘ansin, bheadh sí sách compóirteach sa mbaile i a haonar agus bheinn in ann pósadh.’

‘an mbeadh an sheanbhean sin sásta thú a fheiceáil pósta aríamh? an mbeadh sí sásta gan thusa ag fanacht leí? ní bheadh. níl mé in ann athrúinti a nádúr.’

‘mar sin féin,’ ar shíle, ag dtosú ag caoin aríst. ‘bhéinn sásta feiceáil an sheanbhean truacánta aríst – ‘chuile lá! bheinn sásta léamh a cuid scéaltaí tráthnóna. bhéadh muid an-chompóirteach in éindí aríst.’

comhrá agus ceol

ní raibh focal ar bith ag síle. bhí sí ciúin ar fad. bhí sí ag breathnú go bocht ar an orlar.

“deir mé cén fath,” ar seisean. “mar gheall ar go bhfuil an dhrochsheanbhean sin, do mháthair, fós beo… ar ndóigh, ní móide go mbíonn an fear óg breá seo sásta fanacht i bhfad go dtí sé in ann pósadh an t-aon cháilín deas amháin, nuair atá cúigar nó seisear atá sásta é a phósadh go díreach anois, agus ’chuile cheann chomh álainn is a bhíonns ’chuile cheann eile – agus bíonn chuid ann atá níos óg ná atá tusa, freisin! ”

chuns a bhí sé ag caint mar sin leis an gcailín óg, bhí sise ag tosú ag caoin. ní raibh sí fós in ann éist go ciúin le na focla seo, a bhí crua ach fíor. bhí deireadh leis a smeach go sciobtha, agus bí sí ag breathnú aríst go díreach ar an bhfear beag. “is í sin an fhirinne,” a deir sí, fíorbhocht agus feargach in éindí, agus bhí a croí tinn leis a bhfaitíos. “go deimhin tá mé beagnach cinnte go bhfuil sé cineál mór le Máire ní Bhia, agus is breá í an cáilín í, cáilín ard óg ag an seanshiopa beag in aice leis an teach ósta ag an mbaile mór.” agus bhí sí ag tosú ag caoin aríst.

‘mar sin féin, a shíle, a chréatúr, nach bhfuil cionn aige ort - níos mó ná atá aige ar na cailíní eile uilig?’
‘ar ndóigh, is é mo fhíorcharaid é le sé nó seacht bliana, agus tá a fhíos agam go bhfuil sé níos mór liomsa féin i gcónaí ná a bhí sé aríamh le Máire ní Bhía nó le cailín ar bith eile.’
‘má tá,’ a deir an fear beag sí. ‘agus dhá mbeifeá in ann eisean a phósadh amáireach bheadh sé sásta go leor é a dhéanamh.’
‘bheadh, cinnte,’ a deir sí, agus bhí a súile gorma fliuche mór, agus bhí síse ag breathnú ar an bhfear sí beag go feargach.
‘bhoil, níl tusa in ann é a phósadh amáireach, agus mara bheidh sé amáireach, nó sách luath ar aon chaoi, níl sé ag goil ag tarlú aríamh!’
‘’sin í an fhírinne,’ a deir sí, agus bhí sí ag caoin go hanbhann. ‘agus mar sin… ní bheidh… mé sásta… aríamh!’
nuair a bhí deireadh leis a caoin, agus bhí sí in ann cloisteail aríst, bhí an teach beag aisteach lán de ceol álainn, mar bhí an fear beag ag casadh fonn draiochta eile ar a chláirseach bheag. bhí sí ag éist le ar feadh píosa, agus ansin, tháinig ocras agus tart mór uirthi. bhí sí beagnach ag síneadh píosa éisc as an bpláta in aice leis a láimh, ach amháin, bá cuimhne léi nach mbeifí in ann goil abhaile aríamh má bheifí ag ithe an bia sí.
ansin, solmá a bhí sí in ann síleachtáil chomh uafasach bheadh fanacht ag an áit aisteach seo, cé go raibh na garraí go hálainn - bhí blathanna deasa acu agus bhí neart croinnte iontacha ann, agus bhí na beithigh agus na caoirigh, a bhí ag ithe an féar glas a bhí ag fás ar na cnoic aobhainne thart, sách breá. cé go raibh a n-éadan fós fliuch leis an gcaoin, bhí sí beagnach sásta ag breathnú orthu chuns a bhí deireadh leis an gceol cláirsí draíochta.